ประวัติความเป็นมา
ที่ว่าการอำเภอยะหาได้สร้างขึ้นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2411 ซึ่งในขณะนั้นได้แบ่งการปกครองออกเป็น 11 ตำบล ต่อมาในปี พ.ศ. 2443 ได้มีการยุบตำบลบางตำบลรวมเข้าด้วยกันเหลือเพียง 8 ตำบล และในปี พ.ศ. 2493 ทางราชการได้ประกาศยุบบางตำบลลงอีก ตามแผนบูรณชนบทของกระทรวงมหาดไทย คงเหลือเขตการปกครองเป็นตำบลอยู่ในปัจจุบัน 7 ตำบล
ต่อมาในปี พ.ศ. 2493 ได้มีการสร้างที่ว่าการอำเภอยะหาขึ้นใหม่ คือที่ว่าการอำเภอยะหาปัจจุบัน เปิดใช้เป็นสถานที่ราชการเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2495
1) สภาพทั่วไป1.1) ที่ตั้งและขนาด
อำเภอยะหาตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัดยะลา ระยะทางห่างจากตัวจังหวัดยะลาโดยทาง
รถยนต์ประมาณ 20 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณ 499.9 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 312,500 ไร่
1.2 ) อาณาเขตทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองยะลา และอำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอบันนังสตา จังหวัดยะลา และรัฐเคดาห์ ประเทศมาเลเซีย
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองยะลา กิ่งอำเภอกรงปินัง จังหวัดยะลา
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอกาบัง จังหวัดยะลา
1.3) ภูมิประเทศสภาพพื้นที่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูงชันสลับซับซ้อน และเป็นป่าทึบประมาณ 80 % ของพื้นที่ทั้งหมด มีพื้นที่ที่เป็นที่ราบลุ่มเล็กน้อย
ภูเขา มีพื้นที่เป็นภูเขาแนวยาวติดต่อกับอำเภอบันนังสตา อำเภอเมือง และอำเภอกาบัง จังหวัดยะลา ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าลาบู – ถ้ำทะลุ ป่าสงวนแห่งชาติเขาใหญ่ และป่าสงวนแห่งชาติป่าสกายอกูวิง ป่าตันหยงกาลอ
1.4) ภูมิอากาศลักษณะทางภูมิอากาศเป็นแบบมรสุม มี 2 ฤดู คือ
- ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ - เดือนพฤษภาคม
- ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน - เดือน มกราคม
1.5) แหล่งน้ำสำคัญแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ จำนวน 4 สาย
- ลำคลองปะแต
- ลำคลองตาชี
- ลำคลองละแอ
- ลำคลองเลาะตีเมาะ
2) ประชากรประชากร
มีประชากรทั้งสิ้น 46,831 คน ชาย 23,635 คน หญิง 23,196 คน มีความหนาแน่นเฉลี่ยต่อพื้นที่ประมาณ 93.66 คน / ตารางกิโลเมตร
3) การปกครองแบ่งการปกครองตาม พ . ร . บ . ลักษณะปกครองท้องที่ พ . ศ . 2475 เป็น 7 ตำบล 45 หมู่บ้าน ดังนี้
• ตำบลยะหา
• ตำบลปะแต
• ตำบลละแอ
• ตำบลบาโร๊ะ
• ตำบลบาโงยซิแน
• ตำบลตาชี
• ตำบลกาตอง
4) ด้านเศรษฐกิจการเกษตรกรรม
อำเภอยะหามีพื้นที่การเกษตรทั้งสิ้น 235,600 ไร่
ครัวเรือนเกษตรกร จำนวน 5,600 ครัวเรือน
ประชากร 95 % ประกอบอาชีพทางการเกษตร ส่วนที่เหลือประกอบอาชีพค้าขายและอื่นๆ
พืชเศรษฐกิจที่สำคัญแยกได้ ดังนี้
• ยางพารา
• ข้าว
• ทุเรียน
• ลองกอง
• มะพร้าว
• สะตอ
• มังคุด
• ลางสาด
• เงาะ
การอุตสาหกรรม
มีโรงงานอุตสาหกรรมที่ได้รับอนุญาติดำเนินการและประกอบกิจการ จำนวน 10 แห่ง
5) สภาพสังคม ศาสนา วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี
การศึกษา
สถานศึกษาสังกัด
|
จำนวนโรงเรียน
|
สปช .
สศ .
สช .
สำนักงานตำรวจแห่งชาติ
|
27
1
10
1
|
การศาสนาและศิลปวัฒนธรรม- การศาสนา ประชาชนส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม ประมาณ 90.19% ศาสนาพุทธ ประมาณ 9.81 %
- มีสถาบันหรือองค์กรทางศาสนา
- วัด จำนวน 3 แห่ง
- มัสยิด จำนวน 52 แห่ง
การสาธารณสุขมีสถานบริการทางสาธารณสุข ดังนี้
• โรงพยาบาล ขนาด 30 เตียง จำนวน 1 แห่ง
• สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ จำนวน 1 แห่ง
• สถานีอนามัยประจำตำบล / หมู่บ้าน จำนวน 10 แห่ง
• หน่วยควบคุมโรคติดต่อนำโดยแมลง จำนวน 1 แห่ง
• สถานพยาบาลของเอกชน จำนวน 3 แห่ง ( คลีนิคแพทย์ , สถานผดุงครรภ์ )
• ร้านขายยาแผนปัจจุบัน จำนวน 3 แห่ง
6) ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม- ทรัพยากรดิน
จำนวน 80 % ของพื้นที่เป็นดินที่เหมาะสมสำหรับปลูกยางพาราและไม้ผล เช่น ทุเรียน ลองกอง เงาะ ส่วนที่เหลือเป็นดินที่เหมาะสมสำหรับการปลูกข้าว
- ทรัพยากรน้ำ
มีลำคลองที่สำคัญ 3 สาย คือ คลองปะแต คลองตาชี และคลองกูวิง ซึ่งไหลลงมาจากพื้นที่ต้นน้ำในเขตป่าสงวน และไหลมาบรรจบกันที่ ตำบลบาโร๊ะ แล้วจึงไหลลงแม่น้ำปัตตานี
- ทรัพยากรป่าไม้
อำเภอมีพื้นที่ป่าไม้สำคัญ ได้แก่ ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าลาบู - ถ้ำทะลุ ในเขตท้องที่ตำบลปะ แต
ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าเขาใหญ่ ป่าสงวนแห่งชาติป่าตันหยงกาลอ ในเขตท้องที่ ตำบลตาชี และป่าสงวนป่าสกา - ยอกูวิงในเขตท้องที่ตำบลบาโร๊ะ
7) สถานที่ท่องเที่ยว- ฝายแก่งนางรำ หมู่ที่ 5 ตำบลตาชี
- ศาลาดูดวงจันทร์ หมู่ที่ 6 ตำบลยะหา
8) ศักยภาพของอำเภอ
พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเนินเขาที่ไม่สูงนักมีที่ราบระหว่างภูเขาเล็กน้อย เหมาะสำหรับทำสวนยางพารา และสวนผลไม้
ประชาชนส่วนใหญ่ 90% นับถือศาสนาอิสลาม มีวัฒนธรรมขนบธรรมเนียมประเพณีเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง
- ระบบการบริการพื้นฐาน
การติดต่อคมนาคมระหว่างอำเภอกับตัวจังหวัด ระหว่างอำเภอกับอำเภอใกล้เคียง สามารถติดต่อได้โดยสะดวกรวดเร็วทุกฤดูกาล การติดต่อระหว่างตำบลหมู่บ้านมีปัญหาเล็กน้อย ในช่วงฤดูฝน ส่วนด้านสาธารณูปโภคมีไฟฟ้าใช้เกือบทุกครัวเรือน และหลายหมู่บ้านมีระบบประปาภูเขาใช้
- ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ทรัพยากรธรรมชาติส่วนใหญ่ค่อนข้างจะสมบูรณ์ทั้งแร่ธาตุ ป่าไม้ สัตว์ป่า และแหล่งน้ำ มีการทำเหมืองแร่ดีบุกในท้องที่ตำบลปะแต มีป่าสงวนแห่งชาติ จำนวน 4 ป่า คือ ป่าสงวนแห่งชาติป่าลาบู – ถ้ำทะลุ ป่าสงวนแห่งชาติเขาใหญ่ ป่าสงวนแห่งชาติรตันหยงลากอ และป่าสงวนแห่งชาติป่าสกายยอกูวิง เป็นแหล่งต้นกำเนิดแม่น้ำสำคัญ คือ แม่น้ำปะแต แม่น้ำตาชีเป็นต้น
9) ทิศทางการพัฒนาอำเภอ
วิสัยทัศน์การพัฒนาอำเภอ 5 ปี
พัฒนาอำเภอยะหา ให้เป็นศูนย์กลางด้านการตลาดผลิตผลทางการเกษตร และสินค้าแปรรูปจากผลิตผลทางการเกษตร มีการแก้ไขปัญหาของประชาชนทุกด้านให้หมดไป โดยเน้นให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาให้มากที่สุด มีการแก้ไขปัญหายาเสพติดโดยใช้กีฬานำ โดยเน้นให้ประชาชนทุกพื้นที่ หันมาเล่นกีฬาสร้างสุขสภาพพลานามัยที่แข็งแรง และมีการพัฒนาโครงการสร้างพื้นฐาน ตามความต้องการของชุมชน เพื่อเสริมสร้างความอยู่ดีกินดี ของประชาชน
10) ผลิตภัณฑ์ในโครงการ หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ - ผ้าบาติก
- ส้มแขก
- ผ้าคลุมผม
| 
